بررسی خاک و پوشش گیاهی از نظر آلودگی به فلزات سنگین در طول یک ترانسکت در استان ایلام

چکیده: در سال های اخیر بکار بردن فنون جدید جهت افزایش محصول در واحد سطح، منجر به آسیب های جدی به محیط زیست و از جمله آلودگی خاک شده است. خاک به عنوان یکی از اصلی ترین منابع طبیعی و بستر رشد گیاهان در تماس مستقیم با زنجیره غذایی است، بنابراین آلودگی خاک می تواند سبب تسهیل یا تشدید آلودگی برای سایر منابع زیستی از جمله گیاهان و تهدید چرخه های زیستی موجود در طبیعت گردد. امروزه یکی از آلاینده-های مهم، فلزات سنگین می باشند که در حال حاضر به یک معضل جهانی تبدیل شده است چرا که اغلب این فلزات متحمل تغییرات شیمیایی یا میکروبی نمی شوند و برای مدت های طولانی در خاک باقی می مانند. از جمله چالش های مهم در خصوص، این آلاینده ها، حرکت آنها در خاک بخصوص حرکت عمودی در طول پروفیل و در نتیجه آلوده نمودن آب های زیرزمینی واز سویی جذب توسط گیاهان ونفوذ به زنجیره غذایی می باشد. بطور کلی علاوه بر ویژگی های شیمیایی یون فلزی یکسری خصوصیات خاک نیز در حرکت فلزات سنگین موثر هستند که از جمله آنها می توان به: ph خاک، بافت، میزان مواد آلی و... اشاره نمود. هرکدام از این عوامل با تاثیر بر توان خاک در جذب یا دفع فلزات سنگین، بر حرکت یا انباشت آنها در خاک تاثیر دارند. این تحقیق با هدف مطالعه غلظت این فلزات در طول یک ترانسکت، در خاک و پوشش گیاهی استان ایلام و بررسی امکان حرکت آنها در طول پروفیل خاک و در دو نوع کاربری کشاورزی و مرتع صورت گرفت. در این رابطه از پنج منطقه استان شامل مهران، صالح-آباد، ایلام، سرابله و کارزان در دو عمق 5-0 و 10-5 سانتیمتری نمونه برداری خاک انجام شد. پارامترهای خاک شامل کربن آلی، آهک، بافت، اسیدیته و گچ بوده و غلظت فلزات سنگین از جمله آهن، نیکل، مس، سرب، روی، کادمیوم، کروم و کبالت در نمونه های خاک اندازه گیری گردید. همچنین از پوشش گیاهی غالب مناطق مورد مطالعه نیز نمونه برداری انجام و غلظت فلزات سنگین در آنها نیزتعیین شد. نتایج بیانگر اختلاف غلظت فلزات سنگین در دو نوع کاربری بوده بطوری که در زمین های کشاورزی بدلیل استفاده بی رویه از کودهای شیمیایی و سموم غلظت بالاتر از مرتع بود. از طرفی غلظت بیشتر این عناصر در خاک سطحی نسبت به خاک زیرین حاکی از عدم حرکت برخی فلزات سنگین است. در بین پنج منطقه مذکور نیز تفاوت هایی در غلظت عناصر سنگین مشاهده گردید که ناشی از اختلاف منابع آلاینده و فاصله از مرز عراق (به عنوان منبع ریزگردها) بوده به عبارتی نتایج بیانگر آلودگی ناشی از تاثیر ریز گردها می باشد.